درمان اختلال وسواس

اختلال وسواس و اجباری (OCD) چیست؟

اگر شما یا یکی از عزیزانتان در حال تجربه هر یک از این اختلالات رفتاری هستید، بسیار مهم است در اسرع وقت از یک پزشک یا مرکز سلامتی کمک بگیرید زیرا این شرایط می تواند کیفیت زندگی را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار دهد تا جایی که ممکن است به خود آسیب برسانید.

علایم فرد مبتلا به اختلال وسواسی اجباری

فرد دارای افکار ، تصاویر یا اعمالی است که احساس می کند قادر به کنترل آنها نیست

فرد نمی خواهد این افکار و احساسات سرزده را داشته باشد

فرد به شدت از وسواسی که دارد ناراحت است و ترس ، انزجار ، شک یا اعتقاد به این است که کارها باید به روش خاصی انجام شود او را آزار می دهد .

وقت زیادی را صرف تمرکز بر روی این وسواس ها می کند و مجبور به انجام اجباری اعمالی می شود ، که این امر باعث اختلال در فعالیت های شخصی ، اجتماعی و شغلی او خواهد شد

علائم اختلال وسواسی اجباری

OCD شامل وسواس ، اجبار یا هر دو احساس به صورت همزمان است. این علایم می توانند باعث پریشانی و اختلال در توانایی فرد برای انجام فعالیت های معمول او شوند.

وسواس

در افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ، نگرانی ها و اضطراب هایی وجود دارد که انجام کارهای روزمره را دشوار می سازد

اجبار

هر رفتار تکراری از نوع اجباری نیست. بیشتر افراد برای کمک به مدیریت زندگی روزمره از رفتارهای تکراری مانند رعایت یک روتین قبل از خواب استفاده می کنند.

با این تفاوت ، برای یک فرد مبتلا به OCD ، نیاز به انجام رفتارهای تکراری شدید است ، به طور مکرر اتفاق می افتد و وقت گیر است. این رفتار ممکن است جنبه آیینی یا اعتقادی پیدا کند.

علل اختلال وسواس اجباری

علت این بیماری به طور قطعی شناخته نشده است و فقط نظریه‌هایی در این مورد مطرح شده که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:

• زیست‌شناسی: در زمینه زیست‌شناسی مطرح شده است که وسواس اجباری ممکن است به‌علت وجود اختلال در عملکرد طبیعی مغز افراد باشد.
• ژنتیک: با اینکه هنوز ژن خاصی برای بروز این اختلال در افراد شناسایی نشده است؛ ولی این احتمال وجود دارد که اختلال وسواس اجباری یک جز ژنتیکی داشته باشد و از طریق DNA والدین به فرزندان منتقل شود.
• یادگیری: افراد می‌توانند ترس‌های وسواسی و رفتارهای اجباری را از اعضای خانواده خود یاد بگیرند.

در حالت کلی تا به امروز پزشکان و محققان نتوانستند به طور قطعی ثابت کنند که چرا برخی افراد دچار به این اختلال می‌شوند اما اثبات شده است که استرس می‌تواند شدت علائم این اختلال را افزایش دهد. همچنین این اختلال در زنان شایع‌تر از مردان بوده و علائم آن، اغلب در نوجوانان یا بزرگسالان ظاهر می‌شود.

عواملی که ریسک ایجاد اختلال وسواسی فکری را افزایش‌ می‌دهند، عبارتند از:

• اعضای خانواده‌ای که مبتلا به این اختلال هستند
• وجود تفاوت‌های فیزیکی در بخش‌هایی از مغز
• داشتن افسردگی، اضطراب یا تیک عصبی
• تجربه تروما
• سابقه سوء استفاده فیزیکی یا جنسی در کودکی

لازم به ذکر است که امکان دارد کودک پس از عفونت استرپتوکوکی (گلودرد، احساس زخم و خارش) به اختلال وسواس اجباری مبتلا شود.

مضامین وسواس‌های اجباری:

• ترس از میکروب و آلودگی
• عدم اطمینان
• نیاز شدید به منظم و متقارن بودن اشیا
• داشتن افکار تهاجمی در مورد نداشتن کنترل و در نهایت آسیب رساندن به خود یا دیگران
• افکار ناخواسته از جمله پرخاشگری افراطی نسبت به خود و دیگران

نمونه‌های شایع از علائم وسواس:

• ترس داشتن از لمس اشیایی که دیگران لمس کرده‌اند (به علت ترس از آلودگی)
• شک داشتن از اینکه درب را قفل کرده‌اید یا چیزی در خانه جا گذاشته‌اید
• استرس زیاد برای زمانی که اشیاء منظم نیستند
• افکار در مورد فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع
• داشتن تصاویر جنسی ناخوشایند
• اجتناب کردن از موقعیت‌هایی که می‌تواند برای شما وسواس ایجاد کند مانند: دست دادن

علائم اجبار

در واقع اجبارهای وسواسی یا وسواس عملی، رفتارهایی هستند که شما حس می‌کنید مجبور به انجام آنها هستید. در واقع انجام این اجبارهای مدام و تکراری به منظور کاهش اضطراب مربوط به وسواس فکری شما یا جلوگیری از افتادن اتفاقات ناخوشایند و بد است. با این حال، درگیر شدن با این اجبارها اصلا خوشایند نیست و هیچ لذتی به همراه ندارد؛ فقط می‌تواند یک تسکین موقتی برای اضطراب و استرس شما باشد. هنگامی که افکار وسواسی دارید، ممکن است قوانین و اجبارهای بیش از حدی برای خود وضع کنید تا با انجام آنها، اضطراب خود را کنترل کنید.

مضامین شایع اجبارها:

• شستشو و نظافت افراطی
• چک کردن بیش از اندازه
• شمارش اجباری
• وجود نظم و ترتیب خاص
• پیروی از روتین‌های بسیار سخت
• خواستار اطمینان خاطر زیاد
• قرار نگرفتن در شک و تردید

علائم و نشانه‌های شایع اجبار عبارتند از:

• شستن افراطی دست‌ها تا زمانی که پوست شما زخم شود
• تمیزکردن افراطی اشیا
• چک‌کردن مداوم درها برای اطمینان از قفل بودن آنها
• چک‌کردن مداوم اجاق گاز برای اطمینان از خاموش بودن شعله‌ها
• پیروی از الگوهای خاص
• تکرار بی‌صدا یک دعا، کلمه یا عبارت به صورت مداوم

به طور معمول اختلال وسواس اجباری را می‌توان به عنوان یک اختلال مادام العمر در نظر گرفت. این اختلال می‌تواند در دوران کودکی نیز ظاهر شود. روند پیشرفت وسواس اجباری به این شکل است که علائم این بیماری به تدریج ظاهر شده و با افزایش استرس، به شدت آن افزوده می‌شود. همچنین انواع وسواس‌ها و اجبارهایی که تجربه می‌کنید، می‌تواند در طول زمان متغیر باشد. این بیماری هم می‌تواند علائم خیلی خفیفی داشته باشد و هم می‌تواند آنقدر شدید باشد که از شما فردی ناتوان بسازد.

برخی از افراد مبتلا به اختلال وسواس اجباری، اختلال تیک هم دارند که می‌تواند شامل تیک‌های حرکتی ناگهانی، کوتاه و تکراری مانند پلک زدن چشم و سایر حرکات چشم، گریم صورت، شانه بالا انداختن و تکان دادن سر یا شانه باشد. همچنین تیک‌های صوتی رایج عبارتند از: صداهای تکراری مانند صاف کردن گلو، خرخر کردن یا خرخر کردن.

افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است سعی کنند از موقعیت‌هایی که موجب بروز وسواس‌ آنها می‌شود، دوری کنند یا حتی برای آرام کردن خود به الکل یا مواد مخدر پناه ببرند.

تشخیص اختلال وسواس اجباری

افراد مبتلا به این اختلال، حتی زمانی که بدانند افکار وسواسی و اجباری دارند، بازهم نمی‌توانند افکار یا رفتارهای خود را ترک کنند. این افراد به طور معمول حداقل 1 ساعت در روز را به این افکار یا رفتارها اختصاص می‌دهند. ممکن است برای تشخیص این اختلال، پزشک برای شما یک معاینه فیزیکی به همراه آزمایش خون انجام دهد. چرا که امکان دارد برخی دیگر از بیماری‌ها باعث شده باشد تا شما علائم وسواسی را تجربه کنید؛ به همین دلیل پزشک باید مطمئن شود که چیز دیگری باعث ایجاد علائم وسواس نشده باشد. علاوه بر آن، پزشک، مجموعه سوالاتی برای تشخیص این اختلال از احساسات، افکار و عادات شما خواهد پرسید.

افکار وسواسی می‌توانند از موارد زیر باشند:

• نگرانی شدید در مورد آسیب دیدن خود یا دیگران
• آگاهی مداوم از پلک زدن، تنفس یا دیگر احساسات بدن
• شک زیاد به خیانت یک شریک، بدون وجود هیچ دلیلی
• ترس از دست زدن به دستگیره‌های در، استفاده از دستشویی‌های عمومی یا دست دادن به افراد

شرایط مرتبط با اختلال وسواس اجباری

برخی از شرایط جداگانه مشابه اختلال وسواس اجباری هستند. برای مثال آنها شامل وسواس با چیزهایی مانند موارد زیر هستند:

• ظاهر شما(اختلال بدشکلی بدن)
• جمع آوری، مرتب کردن یا سفارش‌دادن زیاد چیزها (اختلال احتکار)
• کندن یا خوردن موها (تریکوتیلومانیا)
• بیماری جسمی (هیپوکندریازیس)
• بوی بدن یا نحوه بو کردن (سندرم مرجع بویایی)

عوارض

مشکلات رایج ناشی از اختلال وسواس اجباری عبارتند از:

• صرف زمان زیاد برای درگیری‌های وسواسی
• مسائل بهداشتی، مانند درماتیت تماسی ناشی از شستن مکرر دست‌ها
• مشکل برای حضور در محل کار، تحصیل یا فعالیت‌های اجتماعی
• داشتن روابط آشفته
• پایین آمدن سطح کیفیت زندگی
• داشتن افکار خودکشی

درمان اختلال وسواس اجباری

در واقع هیچ درمان قطعی برای اختلال وسواس اجباری وجود ندارد ولی شما می‌توانید علائم آن را با استفاده از دارو، روان‌درمانی، ترکیبی از درمان‌ها و… مدیریت کنید. درمان‌های شایع برای این اختلال عبارتند از:

روان درمانی

درمان شناختی رفتاری می‌تواند به شما کمک کند که الگوهای تفکر خود را تغییر دهید. مثلا پزشک متخصص با استفاده از تکنیکی به نام مواجه‌سازی، شما را در وضعیتی که برای ایجاد اضطراب یا اجبار طراحی شده است، قرار می‌دهد. این تکنیک افراد را برای تحریک وسواس‌هایشان در محیطی امن قرار می‌دهد. هنگامی که تحت نظر روانشناس از روش مواجه‌سازی استفاده می‌کنید، به تدریج از شدت وسواس‌های شما کم می‌شود؛ به شکلی که دیگر این وسواس‌ها برای شما طاقت فرسا نیستند. افراد با انجام به موقع و مرتب تکنیک مواجهه‌سازی، در نهایت از چرخه وسواس و اجبار رها شده و معجزه درمان وسواس برای آنها ظاهر می‌شود. چرا که افراد با انجام این تکنیک یاد می‌گیرند، افکار و اعمال وسواسی خود را رفته رفته کاهش داده و در نهایت آنها را کنار بگذارند.

دارو درمانی

داروهای مهار کننده‌ی انتخابی با بازجذب سروتونین به کنترل وسواس و اجبار کمک می‌کند که البته ممکن است 2 تا 4 ماه زمان ببرد تا اثر خود را بگذارند. داروهای رایج کنترل وسواس عبارتند از: سیتالوپرام(سلکسا)، اسیتالوپرام(لکساپرو)، فلوکستین(پروزاک)، فلووکسامین، پاروکستین(پاکسیل) و سرترالین(زولوفت). همچنین اگر با استفاده از داروهای گفته شده باز هم علائم وسواس داشته باشید، ممکن است که پزشک برای شما، داروهای ضد روان پریشی مانند آریپیپرازول(ابیلیفای) یا ریسپریدون(ریسپردال) تجویز کند.

نورومدولاسیون

در مواردی که درمان‌های دیگر به اندازه کافی برای شما موثر نباشند، ممکن است که پزشک با شما در مورد دستگاه‌هایی که فعالیت الکتریکی را در ناحیه خاصی از مغز شما تغییر می‌دهند، صحبت کند. این درمان یک نوع تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مغزی است که از آن برای درمان وسواس اجباری استفاده می‌شود. دستگاه‌های تغییر دهنده فعالیت مغزی، به این شکل است که بالای سر شما قرار می‌گیرند تا بتوانند میدان مغناطیسی را القا کنند. سپس بخش خاصی از مغز شما که علائم وسواس را تنظیم می‌کند، هدف قرار داده و آن را تحریک می‌کنند.

آرامش

انجام کارهای آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا و ماساژ می‌تواند علائم استرس‌زای این اختلال را کاهش دهد.